ဆင်းရဲခြင်း လွတ်ကင်းအောင်

အင်္ဂလိပ်လို မန်းနီး လို့ပဲ ခေါ်ခေါ် တရုတ်လို ချန် လို့ပဲ ခေါ်ခေါ် မြန်မာလို ရေ၊ ဝက် လို့ပဲ ခေါ်ခေါ် ငွေကြေးလို့ အဓိပ္ပာယ်ရတဲ့ ကြားခံပစ္စည်းတစ်ခုကို ပိုင်ဆိုင် သုံးစွဲတဲ့ ပမာဏဟာ လူတစ်ဦးနဲ့ တစ်ဦး မတူကြဘူး ဆိုတဲ့ အကြောင်းကို အထူးအထွေ ပြောပြ နေစရာ မလိုပါဘူး။ ပိုက်ဆံ ရှိတဲ့သူက ရှိတဲ့အတိုင်း သုံးတတ်ကြသလို ပိုက်ဆံ မရှိတဲ့ သူကလည်း ရှိတာနဲ့ ဖြစ်အောင် သုံးကြပါတယ်။ ပိုက်ဆံရှိတဲ့ သူတစ်ယောက် အတွက် ဒေါ်လာ ၄-၅ သောင်း ဆိုတာ လပ်စ် ဗီးဂတ်စ်က ဟိုတယ်တစ်ခုမှာ တစ်ညတာ တည်းခိုဖို့ စရိတ်ဖြစ်ပေမယ့် ပိုက်ဆံ မရှိတဲ့သူတွေ အတွက်တော့ အဲဒီ ပိုက်ဆံဟာ သူတို့ရဲ့ တစ်သက်တာ သုံးစွဲရတဲ့ငွေ ပမာဏထက် များပါတယ်။

ပိုက်ဆံရှိတဲ့သူ သူ့ဘာသာသူ ရှိကြတာ ပြဿနာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် ပိုက်ဆံ မရှိတဲ့သူတွေ မရှိကြ တာတော့ ပြဿနာ တစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။ ကံကံ၏ အကျိုး ပဲ ဆိုဆို၊ ဘုရားသခင်က မတရားဘူးပဲ ပြောပြော၊ ဤဒွန္တယာကြီးမှာ ဘုရားသခင် အလိုတော်အတိုင်း အားလုံး ဖြစ်နေတယ်ပဲ ထင်ချင်ထင် ဘယ်လိုပဲ ယူဆသည် ဖြစ်စေ ပိုက်ဆံ မရှိလို့ ကျန်းမာရေး၊ ပညာရေး အဘက်ဘက်က နိမ့်ကျနေတဲ့ သူတွေကို လူ့အဖွဲ့အစည်းထဲက လူတစ်ယောက် အနေနဲ့ လျစ်လျူရှု မထားပဲ တတ်နိုင်သလောက် ပြန်ပြီး ကြည့်ရှု စောင့်ရှောက် သင့်တယ် ဆိုတာကတော့  လူသားဆန်တဲ့ အတွေးအခေါ်၊ လူပီသတဲ့ အတွေးအခေါ် မျိုးလို့ ကျွန်တော့်အနေနဲ့ ယူဆပါတယ်။

တရုတ်စကားပုံ တစ်ခုမှာ လူတစ်ယောက်ကို ငါးတစ်ကောင်ပေးရင် ထမင်းတနပ်ပဲ စားလို့ရမယ်။ သူ့ကို ငါးဖမ်းနည်း သင်ပေးရင်တော့ တစ်သက်လုံး စားလို့ ရမယ်လို့ ပြောထားတာ ရှိပါတယ်။ အမေရိကန် သမ္မတဟောင်း ကလင်တန်ကလည်း သူ့ရဲ့ ကိုယ်ရေး အတ္ထုပ္ပတ္တိ စာအုပ်ထဲမှာ ဆင်းရဲတဲ့သူတွေကို ကူညီချင်ရင် ပေးကမ်းတာ (Hand Out) ထက် သူတို့ဘဝကို တိုးမြင့်အောင် ကူညီပေးတာ (Hand Up) က ပိုထိရောက်တယ်လို့ ရေးခဲ့ဖူးပါတယ်။ အဲဒီတော့ ဆင်းရဲတဲ့သူတွေကို သနားရင် ကြည့်ရှုစောင့်ရှောက် ချင်ရင် သူတို့ ဘဝကို တိုးတက်အောင် လုပ်ပေးတာက ပိုပြီး ထိရောက်တဲ့ နည်းလမ်း ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။

သမိုင်း အစဉ်အဆက်ကို ပြန်ကြည့်ရင် မြေရှင် ပဒေသရာဇ်တွေကြောင့် ကျောမွဲ လယ်သမား လူတန်းစားတွေ ရှိနေခဲ့တာ။ အရင်းရှင်တွေကြောင့် ဆင်းရဲတဲ့ အလုပ်သမား လူတန်းစားတွေ ရှိနေခဲ့တာ ဆိုပြီး ပဒေသရာဇ် တွေကို တော်လှန်သလို အရင်းရှင် စီးပွားရေး စနစ်ကို ဖျက်ဆီးဖို့ ကြိုးစားခဲ့ကြ ဖူးပါတယ်။ အလုပ်လုပ်တဲ့ အလုပ်သမားတွေသာ အခွင့်အရေး အပြည့်အဝ ခံစားခွင့်ရမယ်။ အလုပ်သမားတွေ ကို ခေါင်းပုံဖြတ်တဲ့ အရင်းရှင် တွေကို ဖယ်ရှား ပစ်ရမယ်လို့ ကွန်မြူနစ် ဝါဒသမားတွေ ဆိုရှယ်လစ် ဝါဒသမားတွေ ကြုံးဝါးခဲ့ကြဖူးပါတယ်။ ဆိုဗီယက် ခေါင်းဆောင် ခရူးရှက်က တစ်ချိန်ကျရင် သူတို့ ဆိုဗီယက် အလုပ်သမား လူတန်းစားတွေ  ထုတ်လုပ်တဲ့ ကုန်ပစ္စည်းတွေနဲ့ အမေရိကန် တွေကို ဖို့သတ်ပစ်မယ်လို့ ကြိမ်းဝါးခဲ့ဖူး ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် နောက်ဆုံးမှာတော့ လူအများ မကောင်းဘူးလို့ မြင်ထားကြတဲ့ အရင်းရှင် အမေရိကန်က အောင်မြင်ခဲ့ပြီး အရင်းရှင် မဟုတ်ဘဲ ပြည်သူ့ အင်အားနဲ့ ကုန်ပစ္စည်း ထုတ်လုပ်ခဲ့တဲ့ ဆိုဗီယက် ပြည်ထောင်စုကတော့ တစစီ ဖြစ်တဲ့ အထိ ပြိုကွဲခဲ့ရ ပါတယ်။ ဆရာအောင်သင်းကတော့ တစ်ချိန်က ကွန်မြူနစ်တွေ တွက်ခဲ့တဲ့  အလုပ်သမားတွေရဲ့ လုပ်အားမှာ အရင်းရှင်တွေရဲ့ လုပ်ရည်ကိုင်ရည်နဲ့ ကြံစည် တွေးတောနိုင်စွမ်း တွေကို လုပ်အားတစ်ခု အနေနဲ့ ထည့်မတွက်ခဲ့တဲ့ အတွက် မှားသွားတယ်လို့ ပြောခဲ့ဖူးပါတယ်။  အခုအချိန်မှာတော့ အရင်းရှင်စနစ်လို့ လူတွေ သိထားတဲ့ စနစ်ထက် ကောင်းတဲ့ စနစ် တစ်ခု မရှိသေးတဲ့ အတွက် အကောင်းဆုံး စနစ်တစ်ခု အနေနဲ့ သုံးနေရပါတယ်လို့ အမေရိကန် သမ္မတ တစ်ယောက်က ဝန်ခံခဲ့ဖူးပါတယ်။

ဆင်းရဲမွဲတေမှုတွေကို တိုက်ဖျက်ဖို့ အတွက် ပထမဆုံး အနေနဲ့ လူတွေကို ဆင်းရဲတဲ့ သံသရာကနေ ဆွဲထုတ်နိုင်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ ဆင်းရဲလို့ ပိုက်ဆံ မရှိတဲ့သူ တစ်ယောက်အနေနဲ့ ရင်းနှီးစားစရာ မရှိလို့ နေ့ပြန်တိုး ယူရပါတယ်။ နေ့ပြန်တိုး ဆိုတာ တစ်နေ့ ကို ၁၀၀ ချေးရင် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းမက ပြန်ပေးရတတ်တာ မျိုးပါ။ အဲဒီလို ချေးထားတဲ့ ပိုက်ဆံအတွက် အတိုးပေးလိုက်ရတဲ့ အတွက် သူတို့မှာ စားစရာ ကျန်အောင်တောင် မနည်း လုပ်ရပါတယ်။ ဒါနဲ့ပဲ ဆင်းရဲတွင်းကနေ မထွက်နိုင်တော့ ပါဘူး။ ဆင်းရဲမှုကို တိုက်ဖျက်တဲ့ နေရာမှာ ဒီလို လူမျိုးတွေကို အကူအညီ ပေးဖို့ အတွက် မိုက်ခရိုငွေချေးလုပ်ငန်း (Microcredit) ဆိုတာတွေ ပေါ်ပေါက်လာ ခဲ့ရပါတယ်။ အဲဒီ ငွေချေးလုပ်ငန်းတွေရဲ့ အတိုးနှုန်းတွေဟာ နေ့ပြန်တိုး ပေးတဲ့ အတိုးနှုန်းလောက် မများသလို ဘဏ်တွေက ချေးတဲ့ အတိုးနှုန်းတွေလောက်လည်း မနည်းပါဘူး။ ငွေချေးတဲ့ နေရာမှာ အဆုံးခံရတာမျိုး နည်းအောင် အတိုးနှုန်းကနေ ပြန်ပြီး ကာဗာ ယူထားသလို ငွေချေးတဲ့ အေးဂျင့်အနေနဲ့ သူသိတဲ့ လူတွေကိုသာ ရွေးချယ်ချေးတာမျိုး၊ ငွေချေးတဲ့သူတွေကို အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု အနေနဲ့ ဖွဲ့ထားပြီး အဲဒီ အဖွဲ့အစည်းထဲက လူတစ်ယောက် ထောက်ခံ ပေးမှ ငွေချေးလို့ ရတာမျိုး စတဲ့နည်းလမ်းမျိုးတွေနဲ့ ချေးထားတဲ့ ပိုက်ဆံတွေ မရှုံးအောင် ကာကွယ် ကြပါတယ်။ အဲဒီ လုပ်ငန်းကို အစက ဘဏ်တွေ အနေနဲ့ မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ ထင်ပြီး လျစ်လျူရှုခဲ့ကြပေမယ့် မိုက်ခရို ငွေချေးလုပ်ငန်း တွေရဲ့ အောင်မြင်မှုကို ဘဏ်တွေ အနေနဲ့ အသိအမှတ်  ပြုလာရပါတယ်။ ဂျေပီ မော်ဂန်လို ဘဏ်တွေ အနေနဲ့ မိုက်ခရို ငွေချေး ဌာနခွဲကို ဖွင့်ပြီး ဒီနယ်ပယ်ထဲကို ဝင်ရောက်လာခဲ့ ကြရပါတယ်။ မိုက်ခရို ငွေကြေး လုပ်ငန်းတွေဟာ ဘဏ်တွေ အတွက် အကျိုးအမြတ် များစေသလို ဆင်းရဲမွဲတေမှု ပပျောက်ရေး အတွက်လည်း အများကြီး အထောက်အကူ ပေးနိုင်ပါတယ်။

တစ်ခါက ကျွန်တော်နဲ့ တစ်ရုံးတည်း လုပ်ဖော်ကိုင်ဘက် စင်ကာပူနိုင်ငံသား တစ်ယောက်က သူ့ရဲ့ အင်ဒိုနီးရှား ခရီးစဉ်မှာ တွေ့ခဲ့ရတဲ့ အတွေ့အကြုံ တွေကို ပြန်ပြောပြပါတယ်။ သူအင်ဒိုနီးရှားက မြို့ငယ်ကလေး တစ်မြို့ကို ရောက်သွားတော့ လမ်းမတွေပေါ်မှာ လမ်းဘေးမှာ ရပ်နေခဲ့တဲ့ သူတွေ အများကြီး တွေ့ခဲ့ရတယ်လို့ သူက ပြောပါတယ်။ လူတွေ အများကြီး လမ်းဘေးမှာ ရပ်နေကြလို့ သူ့အနေနဲ့ ဒီလူတွေ ဘာလို့ ရပ်နေကြတာလဲလို့ စုံစမ်းကြည့်မိပါတယ်။ ဒေသခံ တစ်ယောက်က သူတို့ ဘာမှ လုပ်စရာ အလုပ် မရှိလို့ လမ်းဘေးမှာ ရပ်စကား ပြောနေကြ တာပေါ့လို့ ပြောတော့ သူအတော်အံ့ဩ သွားခဲ့ရပါတယ် လို့ သူက ကျွန်တော့်ကို ပြန်ပြောပြ ပါတယ်။ စင်ကာပူလို အိမ်ထောင်တစ်ခုမှာ ယောက်ျားရော၊ မိန်းမပါ အလုပ်လုပ် ကြပြီး၊ တစ်ချို့ မိသားစုဆို ကျောင်းနေတဲ့ ကလေးတွေပါ မချန် အချိန်ပိုင်း အလုပ်လုပ်ကြတဲ့ နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံက လူတစ်ယောက် အတွက်တော့  လူတွေ အလုပ်မရှိလို့ လမ်းဘေး ရပ်နေရတယ် ဆိုတာ အံ့ဩစရာ တစ်ခု ဖြစ်ရင် ဖြစ်မှာပါ။ ကျွန်တော်တို့ အတွက်တော့ ကိုယ်တိုင် အလုပ်မရှိ အကိုင်မရှိ လက်ဖက်ရည်ဆိုင်ထိုင် ဟေးလားဝါးလား လုပ်တဲ့ ဘဝကနေ နိုင်ငံခြား ရောက်လာခဲ့ တာမို့ လူတွေ အလုပ်မရှိလို့ ဂယောင် ရိုက်နေတာ အထူး အဆန်း မဟုတ်ပါဘူး။

လုပ်စရာ မရှိလို့ အလုပ်မလုပ်ကြဘူး။ အလုပ်မလုပ်တော့ ပိုက်ဆံမဝင်။ ပိုက်ဆံ မဝင်တော့ ဆင်းရဲတယ် ဆိုတဲ့ ဆက်စပ်မှုကို အထွေအထူး ရှင်းပြ နေဖို့ မလိုပါဘူး။ အဲဒီတော့ ဆင်းရဲမွဲတေမှုကို ပပျောက်အောင် လုပ်ဖို့အတွက် လူတွေကို အလုပ်အကိုင် ဖန်တီး ပေးဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။ လမ်းဘေးမှာ ဈေးရောင်းတာထက် စက်ရုံမှာ ကာယအား သက်သက် အလုပ်သမားအနေနဲ့ အလုပ်လုပ်တာ ပိုက်ဆံ ပိုရတယ်ဆိုရင် ဘယ်သူမှ လမ်းဘေးမှာ ဈေးရောင်းနေမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ လမ်းဘေးမှာလည်း ဈေးမရောင်းရ၊ ဈေးမရောင်းရင်လည်း တခြား လုပ်စရာ မရှိဆိုတဲ့ အခြေအနေမျိုးမှာ မြို့တော် အင်္ဂါရပ်နဲ့ ညီညွတ်အောင် ဆိုပြီး လမ်းဘေး ဈေးသည်ကို ဖမ်းတာမျိုးကတော့ ဝမရှိဘဲ ဝိလုပ်ချင်တဲ့ သဘောမျိုး ဖြစ်နေပါတယ်။

အဲဒီတော့ ကိုယ့်နိုင်ငံသားတွေ အလုပ်အကိုင် ရဖို့ အတွက် နိုင်ငံခြားက တိုက်ရိုက် ရင်းနှီး မြှုပ်နှံမှု မျိုးကို အားပေးရ ပါမယ်။ နိုင်ငံခြား ရင်းနှီး မြှုပ်နှံမှု ဆိုတဲ့ နေရာမှာလည်း အာရှနိုင်ငံတွေက အပြင် ဥရောပလို အမေရိကားကလို နိုင်ငံမျိုးတွေက ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေ ဝင်လာဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ အာရှက အလုပ်ရှင် တော်တော်များများ ကျွန်တော် ကြုံဖူးသလောက် ပြောရရင် အလုပ်သမား တစ်ယောက်ရဲ့ အခွင့်အရေး၊ လုပ်ငန်းခွင် အန္တရာယ် ကင်းရှင်းရေး စတာတွေကို ဂရုစိုက်တဲ့ နေရာမှာ ဥရောပကို ခြေဖျားတောင် မမှီပါဘူး။ လူမြင်ကောင်းအောင် လုပ်တာမျိုးလောက်ပဲ ရှိပါတယ်။ အလုပ်သမားတွေ ဘက်က ရွေးစရာ အခွင့်အရေး ရှိလာခဲ့ရင် အလုပ်ရှင်တွေ အနေနဲ့ အလုပ်သမားတွေရဲ့ အခွင့်အရေးကို ဂရုမစိုက်ဘဲ နေလို့ မရပါဘူး။ ကိုယ့်ဆီကို လာလုပ်ချင်အောင် သူများတွေနဲ့ တန်းတူ အခွင့်အရေး ပေးရမှာပါပဲ။

နောက်တစ်ခုက နိုင်ငံ တစ်ခုလုံး စီးပွားရေး တိုးတက်လာဖို့ လိုပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ဘဏ် (World Bank) တို့၊ နိုင်ငံတကာငွေကြေးအဖွဲ့ (IMF) တို့ရဲ့ ပေါ်လစီ အတော်များများဟာ နိုင်ငံရဲ့ စီးပွားရေးကို မြှင့်တင်ဖို့ ရေရှည်အတွက် အဓိက ထားလုပ်တာမျိုးပါ။ အဲဒါတွေကြောင့် သူတို့ရဲ့ ပေါ်လစီတွေဟာ တစ်ချို့တဝက်ကို ရေတိုမှာ ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။ နိုင်ငံတစ်ခုလုံး စီးပွားရေး တိုးတက်ဖို့ အတွက် လုပ်တဲ့ နေရာမှာ ထိခိုက်သွားတဲ့သူတွေကို အစိုးရဖက်က တစ်နည်းတစ်ဖုံ ပြန်ကြည့်ဖို့  လိုအပ်ပါတယ်။ အစုအဖွဲ့တစ်ခုတည်း ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက် သွားတာထက် စာရင် အားလုံး အတူတူ တိုးတက်သွားတာ (All-Inclusive-Growth) က ပိုကောင်းပါတယ်။ ဒီလို တိုးတက် ဖို့ ဆိုတာလည်း စီမံကိန်းအကောင်အထည်ဖော်သူတွေ ပေါ်လစီ ချမှတ်သူတွေ ဘက်က တတ်နိုင်သမျှ ထောင့်စေ့အောင် ဆွေးနွေးငြင်းခုံပြီးမှာ ပေါ်လစီတွေ စီမံကိန်းတွေကို အကောင်အထည် ဖော်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

ပျင်းလို့ အလုပ်မလုပ်ချင်လို့ ကျန်ခဲ့တဲ့သူတွေကို လျစ်လျူရှုလို့ ရပေမယ့် အလုပ်လုပ်ချင် ရဲ့သားနဲ့ စီးပွားရေး ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှုကြောင့် အခွင့်အလမ်း ပျောက်သွားတဲ့ သူတွေကိုတော့ မျက်ကွယ် မပြုသင့်ပါဘူး။ ဥပမာအားဖြင့် ရန်ကုန်မှာ မြေအောက်ရထားလမ်း ဆောက်ရင် အတော်များများ အတွက်ကောင်း သွားတာ မှန်ပေမယ့် မြို့ပတ်ရထားပေါ် မှီခိုပြီး မြို့ထဲကို ကုန်စိမ်း သယ်ပို့နေရတဲ့ ဈေးသည် တွေ အတွက် ဘယ်လို စီစဉ်ပေးမလဲ ဆိုတာမျိုးပါ ထည့်စဉ်းစားသင့် ပါတယ်။ နိုင်ငံ တစ်ခုလုံး စီးပွားရေး တိုးတက်လာရင် လူတွေမှာ ဝယ်နိုင်အား သုံးနိုင်အား တွေ ပိုကောင်းလာမယ်။ အဲဒါဆိုရင် ဈေးရောင်း ဈေးဝယ် လုပ်တဲ့သူတွေ၊ ဝန်ဆောင်မှု ပေးတဲ့သူတွေ စတဲ့ စီးပွားရေး အဆောက်အအုံ တစ်ခုလုံးမှာ တစိတ်တဒေသ ပါဝင်နေတဲ့သူ အားလုံးအတွက် အကျိုးများနိုင် ပါတယ် ဆိုတဲ့အတွက် စီးပွားရေး အဆောက်အအုံ တစ်ခုလုံး တိုးတက်ဖို့ ဆိုတာကိုတော့ အဓိက ဦးတည်ချက် အနေနဲ့ လုပ်ရမှာ ပါပဲ။

စီးပွားရေး တစ်ခုတည်း တိုးတက်ရုံနဲ့ မရပါဘူး။ ကျန်းမာရေး၊ ပညာရေး၊ လမ်းပန်း ဆက်သွယ်ရေး စတာတွေကလည်း သူ့နေရာနဲ့သူ အရေးကြီးပါတယ်။ ဆေးရုံတွေ ဆောက်ပေးထားပြီး ဆေးရုံထဲမှာ ကျွမ်းကျင်တဲ့ ဆရာဝန် မရှိရင်၊ ဆေးဝါးပစ္စည်းမရှိရင်၊ ခေတ်မီ နည်းကိရိယာတွေ မရှိရင် မဖြစ်ပါဘူး။ အဲဒါအပြင် ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး နိုင်ငံသားတွေကို အထောက်အပံ့ပေးထားတဲ့ အစီအစဉ်တွေ အာမခံ လုပ်ငန်းတွေ မရှိရင်လည်း မဖြစ်သေးပါဘူး။ စင်ကာပူလို နိုင်ငံမျိုးမှာတောင် လူတန်းစေ့ နေနိုင်စားနိုင်တဲ့ မိသားစုတွေ မိသားစုဝင်ထဲက တစ်ယောက်ယောက် နာမကျန်း ဖြစ်လို့ အကြွေးလည်ပင်းခိုက်အောင် မွဲသွားတာ မျိုး ရှိတတ်ပါတယ်။ ပညာရေး နဲ့ ပတ်သက်ရင်လည်း ကျောင်းတွေ ရှိပြီး အထဲမှာ ကျောင်းသား မရှိရင် ကျောင်းတွေ ဆောက်ရတဲ့ ရည်ရွယ်ချက် မအောင်မြင်ပါဘူး။ ကျောင်းနေ အရွယ် ကလေးတွေ အပြင်မှာ ထွက်ပြီး ဈေးရောင်းနေရတဲ့ ဘဝက လွတ်ကင်းအောင် ကိစ္စကို ထည့်စဉ်းစား ပေးဖို့ လိုပါတယ်။  အဲဒီလို လုပ်ပေးနိုင်ဖို့ မိဘတွေမှာ လုံလောက်တဲ့ ဝင်ငွေ ရှိမှ ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။ အဲဒီတော့ ဆင်းရဲမွဲတေမှု လျော့ချတာဟာ နိုင်ငံရဲ့ လူ့စွမ်းအား အရင်းအမြစ်ကို ဖွံ့ဖြိုးအောင် သွယ်ဝိုက်သောနည်းနဲ့ အထောက်အကူ ပေးတာလို့ ပြောလို့ ရနိုင်ပါတယ်။

လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး၊ ဆက်သွယ်ရေး နဲ့ ငွေကြေးဆိုင်ရာ  အခြေခံ အဆောက်အအုံတွေ ဖွံ့ဖြိုး တိုးတက်ဖို့ကလည်း ဆင်းရဲမွဲတေမှု တိုက်ဖျက်တဲ့ နေရာမှာ အရေးပါတဲ့ နေရာက ပါပါတယ်။ လယ်သမား တစ်ယောက်အနေနဲ့ ဆက်သွယ်ရေး ကောင်းလို့ မြို့ပေါ်မှာ ရနိုင်တဲ့ ဈေးကို သိနိုင်ရင်၊ မြို့ပေါ်က ကုန်သည်တွေနဲ့ အလွယ်တကူ ဆက်သွယ်နိုင်ရင် ကြားခံ ပွဲစားက နေတဆင့် ဈေးနှိမ်ရောင်းစရာ မလိုပါဘူး။ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး ကောင်းရင် မြို့ပေါ်ကို လယ်ယာထွက်ကုန်တွေ တင်ပို့တဲ့ နေရာမှာ စရိတ်စက နည်းနည်းနဲ့ တင်ပို့နိုင်မှာ ဖြစ်ပါတယ်။ အားလုံးကို ခြုံငုံသုံးသပ်ရရင် ဆင်းရဲမွဲတေမှု တိုက်ဖျက်ဖို့ အတွက် အားလုံးကို တဘရိတ်တည်း ဖြေရှင်းပေးနိုင်မယ့် ဩသဓ နတ်ဆေး မရှိပါဘူး။ ဘက်စုံကဏ္ဍစုံကို တိုးတက်အောင် လုပ်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

ကြယ်ငါးတွေ အကြောင်း ပုံပြင်ကို ကြားဖူးကြမှာပါ။ လူတစ်ယောက်က ကမ်းစပ်မှာ တင်နေတဲ့ ကြယ်ငါး တစ်ကောင်ကို ပင်လယ်ထဲ လွှင့်ပစ်တော့ ဘေးနားက လူတစ်ယောက်က ဒီမှာ တင်နေတဲ့ ကြယ်ငါးတွေ အများကြီး တစ်ကောင်တစ်လေကို ပင်လယ်ထဲ လွှင့်ပစ်လို့ ဘာထူးသွားမှာလဲလို့ မေးပါတယ်။ အဲဒီတော့ လွှင့်ပစ်တဲ့ သူက ပြန်ဖြေပါတယ်။ တခြား ကြယ်ငါးတွေ အတွက် မထူးခြားပေမယ့် ဒီတစ်ကောင် အတွက်တော့ ထူးခြား သွားမှာပေါ့ ဆိုတာပါ။ ကျွန်တော့် အတွက်ကတော့ လောဘကြီးတယ် ပြောချင် ပြောပါ။ ကြယ်ငါး တစ်ကောင်တစ်လေကို ကယ်ရရုံလောက်နဲ့ အားမရပါဘူး။ ကြယ်ငါးတွေ အားလုံးကို ကယ်ချင်ပါတယ်။ ကယ်ဆယ်ဖို့ အခွင့်အလမ်း မရှိသေးရင်တောင် ရှိအောင် ဖန်တီး ယူချင်ပါတယ်။ အခြေအနေမပေးလို့ မကယ်နိုင်ခဲ့ပေမယ့် အခြေအနေပေးရင်တော့ တစ်ကောင်တစ်လေကို ကယ်မယ့် အစား အားလုံးကို ကယ်နိုင်အောင် ကြိုးစားသင့်တယ်လို့ တွေးမိလိုက်ပါတယ်။