မြန်မာဝီကီပိဒိယ မှတ်တမ်း

မြန်မာဝီကီပိဒိယ ရဲ့ နောက်ခံ သမိုင်းကြောင်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မြန်မာဝီကီမှာ ပထမဆုံး မြန်မာဘာသာနဲ့ ဆောင်းပါး စရေးခဲ့ တဲ့သူ တစ်ယောက်၊ နောက်ပြီးတော့ မြန်မာဝီကီရဲ့ ပထမဆုံး မြန်မာ လူမျိုး sysop တစ်ယောက်ရဲ့ မှတ်တမ်းပါ။ အဲဒီလူက တခြားသူတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ ကျွန်တော် ကိုယ်တိုင်ပါပဲ။ :D

၂၀၀၅ ခုနှစ် နေ့ရောညပါ အင်တာနက် သုံးနေတဲ့ အချိန်က အင်တာနက်ပေါ်မှာ ဝီကီပိဒိယ (Wikipedia) လို့ခေါ်တဲ့ အွန်လိုင်း စွယ်စုံကျမ်း တစ်ခု ရှိတယ်ဆိုတဲ့ အကြောင်းကို သိခဲ့ရပါတယ်။ ဝီကီပိဒီယကို ဂျင်ဘိုဝေးလ် (Jimbo Wales) က စတင် တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးမှာ ရှိတဲ့ လူတွေရဲ့ အသိပညာတွေကို တစ်နေရာထဲမှာ စုစည်းနိုင်ဖို့ ဆိုတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ စခဲ့တယ်လို့ သိရပါတယ်။ ဝီကီပိဒိယမှာ အင်္ဂလိပ် ဘာသာတစ်ခုတည်းတင် မဟုတ်ဘဲ ဘာသာပေါင်းစုံနဲ့ ရေးထားတယ် ဆိုတာ သိခဲ့ရလို့ ကျွန်တော် ဝီကီကို မြန်မာဘာသာနဲ့ ရှိမရှိ ရှာကြည့်ပါတယ်။ အဲဒီမှာ my.wikipedia.org ဆိုတဲ့ မြန်မာ ဝီကီပိဒီယကို စပြီး တွေ့ခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာ ဝီကီပိဒိယ လို့ ပြောပေမယ့် ရေးထားသမျှ အားလုံးဟာ အင်္ဂလိပ် ဘာသာနဲ့ ပါပဲ။ မြန်မာ ဝီကီပိဒိယ ကို စပြီး တည်ထောင်ခဲ့တဲ့ သူဟာလည်း မြန်မာမဟုတ်ပဲ Tristanb လို့ အမည်ရတဲ့ နိုင်ငံခြားသား တစ်ယောက် ဖြစ်နေတာကို တွေ့ရပါတယ်။

ဒီနေရာမှာ မြန်မာ ဝီကီပိဒိယက ဘာဖြစ်လို့ mm.wikipedia.org မဖြစ်ဘဲ my.wikipedia.org ဖြစ်နေရသလဲ ဆိုတဲ့ အကြောင်းကို နည်းနည်း ရှင်းပါ့မယ်။ ဝီကီပိဒိယက နိုင်ငံကို ကိုယ်စား မပြုပါဘူး။ ဘာသာစကားကို ကိုယ်စားပြုပါတယ်။ ISO 639-1  စံနှုန်း သတ်မှတ်ချက် အရ မြန်မာဘာသာစကားရဲ့ ကုတ်ဒ်က my ပါ။ အဲဒါကြောင့် မြန်မာဝီကီပိဒိယက my.wikipedia.org ဖြစ်နေရပါတယ်။

မြန်မာဝီကီပိဒိယကို တွေ့ပြီးတော့ ကျွန်တော် ဝီကီပိဒိယကို မြန်မာလို ဖြစ်အောင် ဘယ်လို လုပ်ရင် ကောင်းမလဲ ကြံပါတယ်။ ပထမဆုံး တွေ့ရတဲ့ အခက်အခဲကတော့ အဲဒီအချိန်တုန်းက အလကားရတဲ့ မြန်မာယူနီကုတ်ဖောင့် ရှာမတွေ့တာပါ။ အဲဒီအချိန်က မြစေတီ ဖောင့်၊ BIT ဖောင့်စတဲ့ ယူနီကုတ်ဆန်ဆန် (Pseudo-Unicode) ဖောင့်တွေ ရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အလကား မပေးပါဘူး။ အဲဒါနဲ့ ကျွန်တော်ကိုယ်တိုင် အလကားရတဲ့ ယူနီကုတ်ဖောင့် တစ်ခု ဖြစ်အောင် ကြံစည်ခဲ့ ပါတယ်။ ကျွန်တော်နဲ့ အွန်လိုင်း မှာ ခင်ခဲ့တဲ့ ဆန်ဖရန် စစ်စကို က Sarge ဆိုတဲ့ မြန်မာ အစ်ကိုကြီး တစ်ယောက်က အဲဒီအချိန်က မြန်မာ ယူနီကုတ်ဒ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး အကြံတွေ အတော်များများ ပေးခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အခက်အခဲ အမျိုးမျိုးကြောင့် ယူနီကုတ်ဒ် ဖောင့်ကို ပြီးအောင် မလုပ်ဖြစ်ခဲ့ပါဘူး။

အဲဒီလို ရှေ့မရောက် နောက်မရောက် ဖြစ်နေတဲ့ အချိန်မှာ Myanmar NLP က Myanmar1 ကို GPL နဲ့ စပြီး ဖြန့်ခဲ့ပါတယ်။ Myanmar1 စဖြန့်ပြီး သိပ်မကြာခင်မှာပဲ Myanmar1 ကို သုံးပြီး မြန်မာ ဝီကီပိဒိယ ကို စရေးခဲ့ပါတယ်။ မြန်မာဝီကီကို စရေးတဲ့ အချိန်က ကျွန်တော် တစ်ယောက်တည်းပါပဲ။ နောက်ထပ် နိုင်ငံခြားသား တစ်ယောက် ရှိပေမယ့်လည်း သူက ခရစ်ယာန် ဘာသာနဲ့ ဆိုင်တဲ့ ဆောင်းပါးတွေကို ပဲ တင်ပါတယ်။ သူကိုယ်တိုင် ရေးတာတော့ ဟုတ်ဟန် မတူပါဘူး။ သူနဲ့ ခင်မင်တဲ့ မိတ်ဆွေတွေကို မြန်မာလိုရေးခိုင်းပြီး သူက တင်တဲ့ ပုံပေါ်ပါတယ်။ သူ့ကို ဘာသာပြန် ပေးတဲ့သူထဲမှာလည်း အတော်ဆိုးရွားတဲ့သူတွေ ပါပါတယ်။ တချို့စာလုံးတွေကို ဘာမဆိုင် ညာမဆိုင် ညစ်တီးညစ်ပတ် စကားလုံးတွေနဲ့ ဘာသာပြန်ထားတာမို့ အမြင်မတော်လို့ ဝင်ပြင်ရပါတယ်။ အဲဒီလိုနဲ့ ကိုယ်စိတ်ဝင်စားတဲ့ ဆောင်းပါးလေးတွေ အင်္ဂလိပ် ဝီကီကနေ မြန်မာ ဘာသာပြန်လိုက် ကိုယ်သိထားတဲ့ သမိုင်းကြောင်းတွေကို ဆောင်းပါး တစ်ပုဒ်တစ်လေနဲ့ တင်လိုက် လုပ်ရင်းကနေ နောက်တော့ ဆောင်းပါး အပုဒ် ၂၀ ကျော် ဖြစ်လာပါတယ်။ Sysop က ဘယ်ရောက်နေမှန်း မသိလို့ ပြင်ချင်တာ ပြင်မရ ဖျက်ချင်တာ ဖျက်မရ ဖြစ်နေတာကြောင့် sysop လျှောက်လိုက်ပါတယ်။ ရေးတဲ့သူကလည်း ကိုယ်တစ်ယောက်တည်း တည်းဖြတ်တဲ့သူကလည်း ကိုယ်တစ်ယောက်တည်း ဆိုတော့ ထောက်ခံမဲ မရှိ ကန့်ကွက်မဲ မရှိနဲ့ပဲ မြန်မာ ဝီကီမှာ sysop ဖြစ်သွားပါတယ်။

ဒါပေမယ့် အဲဒီအချိန်မှာ အလုပ်ကိစ္စနဲ့ ခရီးတွေ ဆက်တိုက် ထွက်ဖြစ်တာနဲ့ မြန်မာဝီကီနဲ့ အတော်လေး အဆက်ပြတ် သွားပါတယ်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ်ထဲမှာတော့ အွန်လိုင်းမှာ ဟိုကြည့်ဒီကြည့် ရှာရင်းနဲ့ မြန်မာဝီကီ ပိဒိယ အကြောင်း ငြင်းခုံနေကြတာ သွားတွေ့ ပါတယ်။ အဲဒီအချိန် ဖောင့်ကိစ္စ ဝင်းရှင်းရင်းနဲ့ မြန်မာဝီကီမှာ ဆောင်းပါး ပြန်ရေး ဖြစ်ပါတယ်။

အဲဒီအချိန်က မြန်မာဝီကီပိဒိယရဲ့ Sysop ရွေးပွဲက ပွဲကြီးပွဲကောင်းပါ။ တစ်ယောက်ကို တင်လိုက် ကျန်တဲ့သူတွေက ဝိုင်းကန့်ကွက်လိုက်နဲ့ Sysop အသစ် အနေနဲ့ ဘယ်သူမှ ဖြစ်မလာ ကြပါဘူး။ နောက်တော့ ဟင်္သာဆိုတဲ့ နစ်ခ်နိမ်းနဲ့ အမေရိကားမှာ နေတဲ့ မြန်မာတစ်ယောက် Sysop ဖြစ်လာပါတယ်။ ကျွန်တော်က ဝီကီကို ရေးချင်လို့သာ ရေးနေပေမယ့် ဝီကီပိဒိယနဲ့ ပတ်သက်ရင် ဗဟုသုတ နည်းပါတယ်။ ဟင်္သာကတော့ အင်္ဂလိပ် ဘာသာ ဝီကီမှာလည်း ရေးနေတာမို့ ဝီကီနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အတော်လေး အတွေ့အကြုံ ရှိပါတယ်။ ဝီကီပိဒိယ ဒီအခြေအနေအထိ ဖြစ်လာတာ ဟင်္သာရဲ့ ပံ့ပိုးမှုတွေ အများကြီး ပါတယ် ဆိုတာ မှတ်တမ်းတင် ထားချင်ပါတယ်။

နောက်ထပ် ပွဲကြီးပွဲကောင်း တစ်ခုကတော့ ဝီကီကို ဇော်ဂျီနဲ့ ရေးဖို့ ကြိုးစားကြရင်းက ဝီကီ နှစ်ခြမ်းကွဲ သွားတာပါ။ ဝီကီပိဒိယက ယူနီကုတ်ဒ် ၅.၁ နဲ့ ရေးတာမို့ ဇော်ဂျီနဲ့ ရေးချင်တဲ့သူများက wikimyanmar.org မှာ သွားရေး ကြပါတယ်။ အခုတော့လည်း တသွေးတည်း တသားတည်း ဖြစ်သွားပြီလို့ ပြောရမလား မသိပါဘူး။ ဝီကီမြန်မာက ဆောင်းပါးတွေ အားလုံးနီးပါး မြန်မာဝီကီပိဒိယမှာ ကူးထည့်ပြီးပါပြီ။  မြန်မာပြည် ထဲမှာလည်း ကိုငွေထွန်း ဦးဆောင်ပြီး မြန်မာ ဝီကီပိဒိယကို ဒီထက်ပိုပြီး ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဖြစ်အောင် ကြိုးပမ်း နေပါတယ်။

အားလုံး သိချင်နေမယ်လို့ ထင်တဲ့ မေးခွန်းကို မမေးရင်လည်း ကျွန်တော် ဖြေချင်ပါတယ်။ ဝီကီပိဒိယကို ဘာလို့ ဇော်ဂျီနဲ့ မရေးပဲ ယူနီကုတ် ၅.၁ နဲ့ ရေးရသလဲ ဆိုတဲ့ မေးခွန်းပါ။ ဝီကီပိဒိယရဲ့ ပေါ်လစီ အရ ယူနီကုတ် စံနှုန်းညီတဲ့ ဖောင်နဲ့ စံနှုန်း မညီတဲ့ ဖောင့်ဆိုရင် စံနှုန်းညီတဲ့ ဖောင့်ကို ဦးစားပေးပါတယ်။ ဝီကီကို ဇော်ဂျီ ပြောင်းဖို့ အကြီးအကျယ် ဖိုက်တင်ချ ခဲ့ကြပါသေးတယ်။ ဒါပေမယ့် မအောင်မြင်ပါဘူး။ ဇော်ဂျီက လူသုံးများပေမယ့် ယူနီကုတ် စံနှုန်း မညီပါဘူး။ ဧရာကလည်း ၅.၂ သာ အော်နေပေမယ့် ယူနီကုတ် စံနှုန်း မညီပါဘူး။ ဒါကြောင့် မြန်မာဝီကိပိဒိယမှာ ယူနီကုတ် ၅.၁ စံနှုန်းကိုက်ညီတဲ့ မြန်မာ၃၊ ပုရပိုက်၊ ပိတောက်၊ မိုင်မြန်မာ စတဲ့ ဖောင့်တွေနဲ့ ရေးနေဖတ်နေ ကြတာပါ။

ဝီကီမှာ နည်းပညာ အကြောင်း၊ အတ္ထုပတ္တိ၊ အာကာသ အကြောင်း ဟိုအကြောင်း ဒီအကြောင်းတွေ စိတ်ကူးတည့်ရင် တည့်သလို ရေးဖြစ်ပါတယ်။ အများဆုံး လုပ်ဖြစ်တာကတော့ အင်္ဂလိပ်ဘာသာ ဝီကီကနေ မြန်မာဘာသာကို ပြန်တာပါ။ ဝီကီရေးတာလည်း ဘလော့ဂင်းလိုပါပဲ။ စွဲမိရင် အတော်ဖြတ်ဖို့ ခက်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အာရုံရတဲ့ အလုပ်ကို လုပ်နေတာမို့ စိတ်ရှုပ်စရာလို့တော့ မထင်မိပါဘူး။

တခြားဘာသာစကားနဲ့ ရေးထားတဲ့ ဝီကီပိဒိယတွေလိုပဲ မြန်မာဝီကီမှာလည်း ဆောင်းပါး သိန်းဂဏန်း မြင်ချင်တဲ့ ဆန္ဒရှိပါတယ်။ တယောက် နှစ်ယောက်နဲ့ လုပ်လို့ မဖြစ်နိုင် ပေမယ့် အားလုံးလက်တွဲပြီး လုပ်ကြရင်တော့ ဖြစ်လာမှာပါ။ အားလုံးရဲ့ ကူညီပံ့ပိုးမှု အသိပညာ ဝေမျှမှုတွေကို မြန်မာဝီကီပိဒိယကနေ ကြိုဆိုနေပါတယ် ဆိုတဲ့ အကြောင်း မြန်မာဝီကီ ရေးတဲ့သူတွေရဲ့ ကိုယ်စား ဖိတ်ခေါ်ပါရစေ။ http://my.wikipedia.org မှာ လာရောက် ဖတ်ရှုရင်း အသိပညာတွေ ဝေမျှ ပေးနိုင်ပါတယ်။